Rubikova kocka

Politika često podseća na Rubikovu kocku. Vrtite je, okrećete nalevo, nadesno, ali kockice nikako da se slože. Nekako se potrefi da se kockice koje vam trebaju za sklapanje uvek nalaze na suprotnim stranama. Možda bi upravo kroz primer ove, nekima omiljene mozgalice, koju je, što je dodatno zanimljivo za priču, osmislio mađarski arhitekta i pronalazač Erno Rubik, mogli da posmatramo odnose Srbije i Mađarske, bar u poslednjih petnaestak godina.

Ti su odnosi, naime, krajnje uopšteno gledajući, za kratko vreme prešli veoma dugačak put. Primera radi, pre deceniju i po u Vojvodini je bilo više napada na tamošnje Mađare. Severni susedi odgovarali su na to aktiviranjem fašističkog Omladinskog pokreta „64 županije", koji zagovara prisajedinjenje delova Vojvodine Mađarskoj.

Prethodno je, pak, tokom devedesetih, sa stanovišta vlasti Mađarska smatrana bazom odakle, pre svega SAD, preko svoje ambasade u Budimpešti rukovodi operacijom obaranja režima Slobodana Miloševića.

S druge strane, građanima koji su želeli da putuju u inostranstvo, Mađarska je bila prozor u svet, jer se iz Beograda avionom moglo leteti samo do Podgorice i Tivta. Za one s nešto skromnijim prohtevima Mađarska je bila mesto na kojem se mogla kupiti jeftinija hrana, što za porodicu, što za prodaju po improvizovanim uličnim tezgama.

Danas je, međutim, Mađarska šesti najveći spoljnotrgovinski partner Srbije u svetu i treći u Evropi. Ovdašnji političari Budimpeštu nazivaju „najvećim prijateljem Srbije u EU". S druge strane, Mađarska, zaista pruža veliku podršku srpskim evrointegracijama, a ni njihove investicije u Srbiji nisu zanemarljive.

Kako je došlo do toga da se kockice slože? Čemu treba zahvaliti da odnosi između Srbije i njenog severnog suseda budu na, istorijski gledano, zaista najvišem nivou do sada.
Više je faktora uticalo na to i nije se sve desilo preko noći, smatraju sagovornici „Ekspresa". Najpre, kako ocenjuje direktor Centra za regionalizam Aleksandar Popov, činjenica je da je do jedinog istinskog istorijskog pomirenja na ovim prostorima došlo upravo između Srbije i Mađarske.

Skupština Srbije je, naime, juna 2013. godine usvojila deklaraciju o osudi zločina nad Mađarima 1944. i 1945. godine, a par dana kasnije se i tadašnji mađarski predsednik Janoš Ader izvinio za sve ratne zločine koje su nad Srbima počinili Mađari. A sve to bio je rezultat rada Mešovite srpsko-mađarske komisije, koja je tačno utvrdila šta se desilo 1942. godine tokom Novosadske racije, popisala imena svih žrtava, a potom isto to učinila i kada je u pitanju odmazda nad vojvođanskim Mađarima 1944. i 1945. godine.

Iako su i par godina pre toga odnosi između Beograda i Budimpešte počeli da idu uzlaznom linijom, ovo je, prema oceni Popova, bila prelomna tačka kada je sve krenulo još brže nabolje. On, međutim, ističe da ne treba izgubiti iz vida da je do istorijskog pomirenja između dva naroda došlo tek 70 godina nakon događaja na koje se to pomirenje odnosi.

- Ali postoji u svemu i jedna personalna nota. Kada je Fides, partija mađarskog premijera Viktora Orbana, osvojila vlast u prvoj polovni prošle decenije, odnosi Beograda i Budimpešte nisu bili baš sjajni - kaže Popov za „Ekspres" i podseća na seriju napada na vojvođanske Mađare, kao i na aktivnosti Pokreta „64 županije", čije je sedište u
Segedinu, dakle uz samu granicu sa Srbijom. Naglo otopljavanje je, međutim, počelo onda kada je Fides ponovo došao na vlast u Mađarskoj, a u Srbiji na izborima pobedila Srpska
napredna stranka.

- To su ideološki bratske partije. Istovremeno imate i prisan odnos između premijera Viktora Orbana i predsednika Aleksandra Vučića, koji, pored ostalog, imaju i sličan način vladavine - kaže Popov. S njim se slaže i Igor Novaković, direktor istraživanja ISAC fonda, autor studije „Srbija i Mađarska, političke i ekonomske perspektive".

- Te lične relacije su uvek bitne kada je reč odnosima među državama. Ukoliko postoji razumevanje na tom nivou, mnogo lakše možete da izgladite eventualne nesporazume ili da uspostavite bolju komunikaciju o prioritetima. U tom smislu, to je dobro - kaže Novaković.

On, međutim, dodaje da je u svemu bitnu ulogu odigrala i mađarska manjina u Srbiji kao najveća manjinska zajednica u zemlji. Predstavnici mađarskih partija su, naime, posle 2000. godine gotovo uvek učestvovali u vlasti, što na republičkom, što na pokrajinskom, a naročito na lokalnom nivou, gde Mađari čine većinsko stanovništvo ili ih ima u velikom broju.

Srbija je, takođe, uvela set manjinskih zakona koji, kako kaže, podsećaju na zakone koji su doneti baš u Mađarskoj.
- Oni, doduše, nisu doveli do manjinske integracije, ali su svakako sa dnevnog reda skinuti problemi koje smo imali u komunikaciji povodom manjina sa susednim državama, između ostalog i s Mađarskom. Mislim da je to jedan od ključnih elemenata da se komunikacija poboljša - kaže Novaković za „Ekspres".
Poboljšanju odnosa i sticanju poverenja doprinelo je, kako ocenjuje, i prilično benevolentan stav Srbije na neke poteze Viktora Orbana. Takav je, pored ostalog, i onaj kojim je Orban omogućio Mađarima iz okolnih zemalja da dobiju mađarski pasoš.
- Srbija se, za razliku od Slovačke, na primer, tome nije protivila. Mislim da je to režim Viktora Orbana umeo da ceni - dodaje Novaković.

Uz isticanje podrške koju Srbija ima od Mađarske, kao i važnosti razvijanja dobrosusedskih odnosa, Novaković se, ipak, usuđuje da postavi i pitanje koliko Srbija treba da insistira u javnosti na dobrim odnosima s Mađarskom.
- Kada kažem „javnosti", mislim pre svega na Evropu, odnosno na njen veći deo, u kojem prema Orbanu postoji određeni odijum zbog
politike koju vodi - ocenjuje Novaković.

U EU i Evropskom parlamentu, naime, već više godina postoji zabrinutost zbog nepoštovanja vladavine prava u Mađarskoj, što predvode premijer Viktor Orban i njegova stranka.

[owl-carousel category="Uncategorized" singleItem="true" autoPlay="true"]