PESMA JUNAŠTVA, HRABROSTI I SRPSTVA: Kako je Stanislav Binički napisao "Marš na Drinu"

Popularni "Marš na Drinu" koji danas slušamo na skoro svim državnim manifestacijama, čak i na narodnim veseljima kao kakvu nezvaničnu srpsku himnu  i gajeći  mili osećaj zajedništva i srpstva zapravo ima duboku, a retko ispričanu priču koju nosi u svojim notama i stihovima, što ga čini još veličanstvenijim.

Kompozitor ove melodije je na daleko čuveni kompozitor, Stanislav Binički. Najveći predstavnik srpske klasične muzike, rođen je 1872. godine u mestu Jasika kod Kruševca. Otac slavnog kompozitora bio je Hrvat iz Like, a majka mu je bila nemica plemićke krvi.

Binički koji je svoje školovanje započeo u Nišu, nastavio ga je u Beogradu, a zatim i Minhenu, a radio je kao profesor u Leskovačkoj gimnaziji i bio horovođa mnogih pevačkih društava.

Stanislav Binički, ime je koje bi trebalo biti ispisano zlatnim slovima u srpskoj istoriji muzike, jer je pored mnogih dela koje je komponovao, bio i osnivač kao i prvi direktor Beogradske opere i kompozitor prvog srpskog operskog komada "Na uranku".

Inspiracija za kompozicije Biničkom su najčešće bili narodni motivi, folklorna muzika, kao i srpska volja, upornost i snaga.

Sve ovo odlikuje i najčuveniji srpski marš "Na Drinu".

Marš je napisan, odmah nakon bitke na planini Cer, početkom Prvog svetskog rata, kada je malobrojna srpska vojska odnela neverovatnu pobedu nad austrougarskom silom.
U toj bici 1914 godine, poginuo je i komandant Miloje Stojanović Brka koji je predvodio čuveni Gvozdeni puk, a Binički je, oduševljen hrabrošću ovog junaka i njegovoj položenoj žrtvi, posvetio baš njemu predivnu kompoziciju.

Kasnije, Solunci - srpski ratnici, povučeni u brdima bodreći svoje saborce i sebe svirali su Biničkovu koračanicu nadajući se da će završiti što brže svoju časnu bitku. Marš "Na Drinu" je bila njihova pesma.

Posle Prvog svetskog rata, ova melodija dobila je mesto među vojnicima i u novijem ratu koji je zadesio srpski narod.

Nažalost, nakon završetka Drugog svetskog rata, marš je zvanično zabranjen i proglašen dekadentnim ii nacionalističkim, pa su ljudi koji su ga izvodili bili ućutkivani, a oni koje bi čula vlast i policija kako izvode melodiju, završavali bi na robiji.

Melodija srpskog junaštva ostala bi možda i zaboravljena, da nije bilo još jednog srpskog velikana, pored Biničkog, slavnog Nobelovca, da povrati slavu marša "Na Drinu".

Istaknuti pisac, Ivo Andrić želeo je da mu "Nobelova" nagrada za delo, kojem je inspiracija bila takođe reka Drina, bude uručena upravo uz zvuke zabranjenog marša.
Pisac je staru, predratnu ploču poneo sa sobom u Švedsku, gde mu je uz zvuke marša uručena nagrada, a Švedska javnost bila je oduševljena ovom sentimentalnom kompozicijom, pa su je Švedski muzičari u tom periodu, obrađivali i u svom izvođenju.

Te 1961. godine kada je Andrić dobio Nobela, veličanstvena kompozicija ponovo je ugledala svetlost dana.

Međutim, najveći doprinos opštem proslavljenju marša Stanisalva Biničkog najviše je doprineo jedan novinar i publicista, Miloje Popović Kavaja.

Nakon julskog prikazivanja filmskog spektakla istoimenog naziva, "Marš na Drinu", Žike Mitrovića koji je oduševio publiku na Pulskom filmskom festivalu 1964. godine, Kavaja je napisao briljantne stihove inspirisane Biničkovom kompozicijom i čitavim podsećanjem na borbu srpskog naroda za slobodu.

Pesma koju je Miloje Kavaja napisao opisuje bitku, ratnike, krv i znoj oslobodilaca srpskog naroda pa stihovima "Borac svaki nema pušku, ne, Ali nosi srce planine" , "Na Cer pođite sa snagom svom, znajte, vi branite rod i dom pravi" kao da oslikava mesto gde je Binički bio u mislima kada je komponovao zanosnu melodiju.

Kasnije pesma je uz muzičku partituru zaživela kao svojevrsna himna, a najpoznatiji stihovi ostali su oni koji pozivaju na borbu i hrabrost pa reči "U boj, krenite junaci svi. Krente i ne žalte život svoj" pevaju svi kojima srce zaigra gromogrlasne trube čiji je zvuk najprepoznatljiviji na početku ove pesme.

Naravno, od trenutka kada je pesma zaživela , nije se "Marš na Drinu" čuo samo kroz zvuk srpske trube.

Ovaj komad muzičkog zlata, obradili su muzičari širom sveta u pank, rok, džez i kantri stilu pa se može reći da je ovo internacionalna klašična muzička kompozicija koja može parirati kompozicijama Baha, Mocarta i Betovena.

https://www.youtube.com/watch?v=eTNk8AOYtMY

Čak je i najpopularnija pevačica 50-ih godina u Americi Peti Pejdž uradila svoju verziju ove pesme i drvenu igračku vojnika nazvala imenom "Drina".

https://www.youtube.com/watch?v=lQtlCG2EtBo

Još jednu zanimljivu stvar o ovoj pesmi rekao je i pisac Branko Ćopić.

Slavni pisac kome je marš "Na Drinu"  bila omiljena pesma govorio je ovako : "Ja ne znam da li ima neka pesma koja me može uzbuditi kao ona melodija "Marša na Drinu", jer sve mi se čini da čujem topot srpske konjice koja napreduje prema Drini, da čujem onaj zvuk kad se vade sablje"