Cilj je nokautirati šahistu

U moru neobičnih takmičenja koja se održavaju u svetu, teško je odlučiti se za jedno koje odskače po svojoj ekstremnosti. Međutim, kada se radi o sportu, verovatno ništa ne može da se poredi sa šah-boksom, odnosno šahovskim boksom kako se takođe naziva. Ako se u obzir uzme i činjenica da se ovom disciplinom takmičari bave profesionalno, onda je to bez premca najčudniji sport za koji ogromna većina nikada nije čula.

Vredna zanimljivost vezana je za nastanak ovog sporta kakav danas postoji. Šahovski boks prvi put je viđen u stripu Enesa Bilalovića, autora rođenog u Beogradu, koji se u Francuskoj proslavio pod pseudonimom Enki Bilal.

Holandski umetnik Jipe Rubin bio je inspirisan Bilalovim stripom Frojd Ekvatura iz 1992. godine u kojem se pojavljuje i ovaj sport, pa ga je, uz korekcije koje je uneo, prvo adaptirao kao umetničku predstavu, nakon čega je prerastao i u takmičarski sport. Iako za to ne postoje potvrde, s razlogom se veruje da je šah-boks bio inspiracija i za pesmu „Vu Tang klana“ “Misterija šah- boksa”, sa njihovog debi albuma iz 1993. godine.

Umor i razmišljanje      

Šahovski boks je hibrid dve sportske discipline: šaha kao najpoznatije misaone igre i njegove suprotnosti u fizičkom sportu boksa. Takmičari se naizmenično bore u šahu i boksu. U verziji Bilalovog stripa protivnici su se borili čitav bokserski meč pre nego što su se suočili jedan s drugim u šahovskoj igri. Smatrajući da je to nepraktično, Rubin je tu ideju pretvorio u sport sa naizmeničnim rundama u šahu i boksu i detaljnim setom pravila i propisa. Ukratko, pobednik je onaj ko matira ili nokautira protivnika.

Borba u šahovskom boksu sastoji se od 11 rundi, od kojih je šest rundi šaha i pet rundi boksa. Runde u šahu i boksu se naizmenično menjaju, a takmičenje počinje i završava se šahom. Svaka runda traje tri minuta, bez obzira na to da li se radi o šahu ili boksu.

Prekoračenja vremena nema, ono se precizno meri. Pauze između šahovskih i bokserskih rundi traju 60 sekundi. Trajanje rundi i ukupno vreme borbe u amaterskim borbama šahovskog boksa mogu se donekle promeniti.

Meč može da se završi na više načina: pobedom nokautom ili tehničkim nokautom u boksu, ili pobedom u šahu, što podrazumeva i gubitak zbog prekoračenja vremena šahovske igre, diskvalifikacije jednog od protivnika od strane sudije zbog neaktivnosti ili višestrukih upozorenja. To pravilo sprečava borca koji je u očigledno izgubljenom položaju u jednoj od dve arene da pokuša da u drugoj disciplini nadoknadi lošu situaciju.

U slučaju da nijedan od šahovskih boksera ne pobedi u propisano vreme, a igra šaha se završi nerešeno, borac koji je osvojio više bodova u boksu dobija okršaj. U slučaju da su i u tome izjednačeni, borac koji je koristio crne šahovske figure biva proglašen pobednikom. Ali, to se još u praksi nikada nije dogodilo.

U ovom neobičnom sportu postoje profesionalne kategorije takmičara koje odgovaraju bokserskim kategorijama, odnosno do 70, 80, 90 i više od 90 kilograma. Za žene koje žele da se oprobaju u spoju ove dve veštine težine su takođe razvrstane u četiri grupe, od 55 do više od 75 kilograma.

Šahovski bokser mora da poseduje ozbiljna znanja i u šahu i u boksu kako bi mogao da se takmiči u profesionalnoj borbi. Trenutni minimalni zahtevi za profesionalnu borbu uključuju Elo ocenu 1.600 i najmanje 50 uspešnih amaterskih borbi u boksu ili drugoj sličnoj borilačkoj veštini.

Odlučujući faktor u šahovskom boksu je veoma naporan trening. Takmičari, odnosno borci, po pravilu uvežbavaju brzopotezni šah, čije se veštine razlikuju od onih s klasičnom kontrolom vremena. Međutim, šah-boks nije samo sposobnost savladavanja oba sporta, već pre svega mogućnost izdržavanja stalnog prelaska s punog kontakt sporta u razmišljajući sport, krug za krugom.

Nakon tri minute boksa borcima pulsira čitavo telo, a protivnici se posle jednog minuta suočavaju za šahovskom tablom za kojom su prinuđeni da budu mirni i taktički razmišljaju. Ovaj prelazak za njih postaje sve teži kako se borba odvija jer postaju sve umorniji.

Da bi se uspešno uvežbala koordinacija ovih veština, koriste se specijalizovane vežbe u kojima se kombinuju oblici intenzivnog fizičkog napora sa brzim šahovskim igrama. Time borci prilagođavaju svoj ritam zahtevima šahovskog boksa. Koriste kombinaciju vežbi poput brzopoteznog šaha sa intervalima sprinta na 400 metara, ili trčanja uz stepenice. Ostale uobičajene metode treninga kombinuju, takođe u intervalima od tri minuta, brze igre u šahu i vežbe snage, odnosno rada sa tegovima. Klasičan trening je i naizmenično igranje šaha i boks sa sparing partnerom u ringu.

Rodni Berlin 

Prvo takmičenje u šahovskom boksu održano je u Berlinu 2003. godine. Iste godine prva borba za svetsko prvenstvo održana je u Amsterdamu u saradnji sa Holandskim bokserskim savezom i Holandskom šahovskom federacijom i u okviru pokroviteljstva Svetske bokserske organizacije, osnovane u Berlinu malo pre toga.

U šahovskom i bokserskom ringu su se suočili borci u srednjoj kategoriji Jipe Rubin, tvorac ovog sporta, i Žan- Luj Vintre. Nakon što je njegov protivnik prekoračio vremensko ograničenje u šahu, Rubin je pobedio u 11. krugu, pa je tako u istorijskim knjigama upisan kao prvi svetski šampion u šahovskom boksu. Isto važi i za Šahovski bokserski klub Berlin osnovan 2004. godine, koji je tako postao rodno mesto šahovskog boksa.

Dve godine nakon prvog Svetskog prvenstva, u Berlinu je 1. oktobra 2005. održano i prvo Evropsko prvenstvo u šahovskom boksu. Današnji komentator ovog sporta Andreas Dilsšnajder je poražen od Tihomira Atanasova Dovramadijeva predavši u sedmom krugu kada je igran šah.

Godinu kasnije više od 800 gledalaca napunilo je pozorište „Glorija“ u Kelnu da posmatra borbu za kvalifikacije za Svetsko prvenstvo između Zorana Mijatovića i Franka Stolta, 36-godišnjeg bivšeg pripadnika mirovnih snaga UN-a na Kosovu i u Avganistanu. Bivši mirovnjak je pobedio kada je njegov protivnik predao meč u sedmoj rundi.

Nakon što se kvalifikovao za borbu za titulu, Stolt se u Berlinu novembra 2007. godine borio protiv Amerikanca Dejvida Depta za prvu titulu svetskog prvaka u lakoj kategoriji. Skoro 900 karata prodato je za događaj u klubu „Tape“ u Berlinu, što je do tada predstavljalo najveću borbu za titulu u šahovskom boksu. Frank Stolt je pobedio Depta i tako zacementirao Berlin kao vodeći grad u svetu šahovskog boksa.

U aprilu naredne godine Međunarodno udruženje šah- boksera je prvi put dobilo kredit od Međunarodne šahovske federacije FIDE, a njen predsednik Kirsan Ilijumzhinov učestvovao je u demo borbi u šahu u Elisti.

U isto vreme, ova sportska zajednica je globalno počela da raste i osnovani su klubovi u Londonu i Krasnojarsku. Već 2009. klub je organizovan u Los Anđelesu i postao je prvi takve vrste u Sjedinjenim Američkim Državama.

Pratio ga je Njujorški klub za šahovske boksere 2010.

Porasla je scena i u londonskom klubu gde su se od tada redovno održavali važni događaji. U 2011. godini organizovan je prvi međunarodni meč između klubova iz Berlina i Londona, u kojem je domaćin slavio sa 2:1 u borbama. Londonski klub od tada redovno organizuje ove događaje za 800 i više gledalaca, četiri ili pet puta godišnje.

Svetski fenomen

U 2011. godini VCBO i zajedno sa njim globalna zajednica ovog sporta napravili su najveći skok u razvoju osnivanjem organizacije u Indiji i širenjem u Aziji, uključujući Kinu i Iran. U 2011. je osnovana i treća organizacija šahovskog boksa u Sjedinjenim Državama, USA šah-boksing, a evropski pokret je ojačan osnivanjem italijanske federacije šahovskog boksa 2012. godine.

Profesionalizacija šahovskog boksa počela je da se oblikuje širom sveta. Pored VCBO koji je tokom nemačkog primata u ovom sportu postao registrovano udruženje 2014. godine, osnovan je i Šah-bokserski global marketing CBGM. U Indiji su organizaciju pokrenuli zvaničnici kik-boksa i nekadašnji indijski šampion u kik-boksu i karateu Montu Das. Na drugom i trećem indijskom prvenstvu u leto 2013. i početkom 2014. bilo je više takmičara nego u bilo kom događaju u šahovskom boksu ikada ranije - učestvovalo je više od 245 boraca u više starosnih i težinskih kategorija.

Svetsko prvenstvo 2013. u Moskvi bilo je prvo takmičenje u šahovskom boksu koje je CBG plasirao na tržište. Održane su tri borbe za svetsko prvenstvo u jednoj noći, pratilo ih je više od 1.200 gledalaca, a kvalitet borbi te večeri ranije nije viđen.

Krajem 2014. godine je u Helsinkiju osnovan i Finski šah-bokserski klub.