OD PRVE NOTE DO OBRADE: Koliki je put prešla kompozicija "Marš na Drinu"?

Kada su se 1914. godine u Valjevu začuli prvi tonovi kompozicije "Marš na Drinu", Stanislava Biničkog, čuvenog kompozitora, dirigenta, vojnog kapelnika i pedagoga, niko nije mogao ni da sanja kakvu će slavu steći ovo umetničko delo u narednih pola veka.

Napisana kao vojna koračnica, ova kompozicija je ubrzo postala omiljena amajlija srpskih vojnika, koji su se požrtvovano borili u Prvom svetskom ratu, a ubrzo su je usvojili i interpretirali saveznici, oduševljeni njenom poletnošću, lako pamtljivom melodijom i jedinstvenim ritmom.

Marš je komponovan tokom žara bitke, kao oda srpskoj hrabrosti, kada je Kombinovani puk, pod komandom pukovnika Stojanovića, uspeo da potisne mnogobrojnu i nadmoćniju austrougarsku vojsku. Nedugo potom, ova veličanstvena kompozicija je pratila našu vojsku prilikom probijanja Solunskog fronta i Cerske bitke, a postala je pratilac i valjevačkih, užičkih i šapčanskih ratnika, koji su promarširali kroz tek oslobođeni Niš, 12. oktobra 1918. godine.

Zdravko Ranković, direktor izdavačke kuće "Kolubara", izjavio je za medije kako je ova kompozicija bila jedan od najpopularnijih među evropskim orkestrima pre pola veka i da su je saveznički vojnici rado usvojili.

Od završetka Drugog svetskog rata, pa sve do jugoslovenske epohe i 1964. godine, "Marš na Drinu" je bio nezvanično zabranjen, budući da se etiketirao kao nacionalistička propagandna muzika, koja je pretila da "ugrozi" jedinstvo Slovena na Balkanu. Život ovoj kompoziciji je ponovo udahnuo niko drugi no naš jedini nobelovac, koji je gramofonsku poloču sa navedenom kompozicijom poneo na dodelu nagrade u Stokholm.

Interesantno je da je Ivo Andrić, prilikom dodele Nobelove nagrade, zahtevao da se svira "Marš na Drinu", što je naravno i u simboličnoj vezi sa njegovim najčuvenijim romanom "Na Drini ćuprija", a švedski i skandinavski izdavači, koji su tom prilikom po prvi put čuli melodiju čuvenog drinskog marša, doživeli su ovu kompoziciju kao jedno od neprevaziđenih muzičkih ostvarenja i sigurnih pokazatelja visokog kvaliteta srpske umetnosti.

Na taj način, i u to vreme, gramofonske ploče sa "Maršom na Drinu" su postale pravi pravcati bestseleri, što je status koji je ovo muzičko ostvarenje zadržalo i dan danas, kada je revitaliziovano kroz obrade čuvenih muzičara poput Džonija Štulića, Točka, besmrtnog gitariste grupe Smak, britanskog benda The Shadows, grupe The Jokers iz Belgije, južnoafričkog virtuoza na orguljama, Čeri Vajnera, kao i Čet Atkinsa, poznatog američkog gitariste.

Takođe, važno je pomenuti da je popularnost "Marša na Drinu" dosegla neslućene visine nakon Andrićeve dodele, da je po ovoj kompoziciji imenovan i čuveni film Žike Mitrovića iz 1963. godine. Zanimljiva je i činjenica da je ovaj film, koji govori o iskušenjima i hrabrosti srpske vojske tokom Prvog svetskog rata, snimljen u Valjevu, baš na mestu nastanka same kompozicije.