Vesti
15.02.2022. 05:05
Vesti
15.02.2024. 02:00
R.E.
Državni praznik
Sretenje: Od jaruge do demokratskog ustava
Od Marićevića jaruge do prvog demokratskog ustava u Evropi istočno od Rajne. Tako bi u jednoj rečenici moglo da se definiše Sretenje, odnosno Dan državnosti Republike Srbije.
To je, praktično, praznik kojim se obeležavaju dva bitna datuma iz srpske istorije.
Na taj dan 1804. godine u Orašcu je, pod vođstvom Karađorđa Petrovića, počeo Prvi srpski ustanak za oslobođenje od Turaka. Tradicionalno se, zato, svake godine održava ceremonija u Marićevića jaruzi u Orašcu, gde je održan skup srpskih knezova, gde je i odlučeno da se krene u ustanak protiv Osmanlija.
Tri decenije kasnije, 1835. godine, proglašen je i prvi srpski ustav, poznat kao Sretenjski ustav, koji je označio i početak savremene državnosti. Donela ga je Velika narodna skupština, a zakletvom ga je potvrdio knez Miloš Obrenović. Ustav je, doduše na snazi bio svega 55 dana, posle čega je suspendovan jer su protiv njega, a zbog njegove progresivnosti, bile velike feudalne sile tog doba − Turska, Rusija i Austrija.
Nije, doduše, ustav bio drag ni samom knezu Milošu jer je ograničavao njegovu apsolutističku vlast, što je dodatno olakšalo njegovu suspenziju.
Ali, donošenjem ovog ustava, na neki način je zaokružena srpska borba za slobodu, mada je formalizovana tek pola veka kasnije, na Berlinskom kongresu, kada je Kneževina Srbija konačno postala međunarodno priznata država.
Sretenjski ustav iz 1835. bio je, zapravo, najslobodniji ustav toga doba. Garantovao je podelu vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, kontrolu vlasti, ljudska prava. Ustavom su definisani i grb i zastava Srbije, što jedna vazalna država, kakva je Srbija u tom trenutku bila, nije trebalo da ima. Nije dugo trajao, ali je njegovo nasleđe ogromno. Srbija je postala zemlja slobodnih seljaka, za razliku od mnogih drugih evropskih država tog doba, gde je kmetstvo bilo sveprisutno, a u Americi je još postojalo ropstvo.
Uvedeni su demokratski standardi koje nije imala niti jedna zemlja istočno od Francuske, Belgije.
Njegov autor bio je Dimitrije Davidović, političar, diplomata, ustavopisac i novinar, koji je karijeru u Srbiji počeo kao lekar i kao knežev privatni sekretar. U pisanju ustava Davidović se rukovodio francuskim ustavom iz 1791. godine, ustavnim poveljama iz 1814. i 1830. godine, te belgijskim ustavom iz 1831. godine.
Srbija je u to vreme predstavljala i pravo malo čudo u evropskim okvirima, čak i u kulturi, jer su najpametniji i najslavniji Evropljani sa obožavanjem čitali srpska dela.
Kada bi se postavilo pitanje koji je od dva sretenjska događaja značajniji – ustanak ili donošenje prvog modernog ustava – mišljenja bi bila podeljena. Ustanak je označavao početak rata i sukob sa ogromnom imperijom, koji je nosio veliki rizik, a donošenje Sretenjskog ustava je značajno kao početak puta ka stvaranju demokratskog društva i države.
Istina, Prvi srpski ustanak predstavljao je početak ratova za oslobođenje i ujedinjenje Srba, a to je prvi takav ustanak na Balkanu.
Ove godine Sretenje će, pored ostalog, biti obeleženo i u Nišu gde će biti izloženo naoružanje, vozila Vojske Srbije, a izveden i prikaz sposobnosti Vojske Srbije. Tom prilikom, kako je najavio predsednik Srbije Aleksandar Vučić, biće predstavljeno i novo naoružanje za elektronsko ratovanje, nabavljeno u Rusiji. Reč je o sistemima za elektronsko ometanje neprijateljskih dronova.
Komentari
